سید علی شمس

یکی از ویژگی‌های لازم براي مربوط بودن اطلاعات مالی و اقتصادي، سودمندي در پیش­بینی است. پیش­بینی به سرمایه­گذاران کمک می‌کند تا فرآیند تصمیم­گیري خود را بهبود بخشند و خطر تصمیم‌های خود را کاهش دهند. به­طوری­که بیور بر این اعتقاد است که پیش­بینی‌ها را می‌توان بدون اخذ تصمیم انجام داد ولی کوچک‌ترین تصمیم­گیري را نمی‌توان بدون پیش­بینی انجام داد (مشایخ و همکاران، 1386).

بنابراین اطلاعات فاقد کیفیت، در درجه اول داراي پیامدهاي نامناسب براي خود شرکت و در درجه دوم بازار سرمایه و به تبع آن اقتصاد کشور است . اطلاعات فراهم شده توسط سیستم اطلاعاتی حسابداري بخشی از اطلاعاتی است که سرمایه­گذاران براي پیش‌بینی جریان‌های نقدي آتی به کار می‌برند؛ تجدیدنظر در پیش‌بینی جریان‌های نقد آتی بر مبناي اطلاعات بی‌کیفیت در مقایسه با تجدیدنظر مبتنی بر اطلاعات با کیفیت مطلوب، منجر به برآوردهاي نا مشخصی از قیمت سهم می‌شود. با توجه به عدم اطمینان حاصل از کیفیت نامطلوب اطلاعات در برآورد قیمت سهام، با گذر زمان، درك بهتري از محتواي اطلاعات منتشره فراهم می‌شود و نیز یادگیري از ارزیابی‌های سایر سرمایه‌گذاران منجر به بهبود تجدیدنظر در برآوردها شده و در نهایت قیمت سهم با تأخیر روي خواهد داد. تأخیر در تعدیل قیمت براي خریدار و فروشنده مخاطره‌آمیز است و این مخاطره ناشی از عدم انعکاس کامل اطلاعات در قیمت است. انعکاس کامل و بلادرنگ اطلاعات ممکن است اثرات منفی و یا مثبت بر قیمت سهم داشته باشد. درحالی‌که خریدار و فروشنده به موجب این انتخاب انتظار کسب صرف ریسک را دارند و بدین طریق رخداد کژ گزینی بعید نخواهد بود (کالن و همکاران، 2010).

در عصر حاضر تحولات شگرف دانش مديريت، وجود نظام ارزيابي عملكرد را اجتناب‌ناپذیر كرده است؛ به گونه‌ای كه فقدان نظام ارزيابي در ابعاد مختلف سازمان، اعم از ارزيابي در استفاده از منابع و امكانات، اهداف و استراتژی‌ها، مديران و كاركنان را به عنوان يكي از علائم بیماری‌های سازمان قلمداد می‌کند. امروزه ارزيابي عملكرد به عنوان يك رويكرد راهبردي جهت ادغام فعالیت‌های منابع انساني با سیاست‌های كسب و كار شناخته شده است و سازمان‌ها از روش‌ها و رويكردهاي پيشرفته و پیچیده‌ای جهت ارزيابي عملكرد خود استفاده می‌کنند. ارزيابي عملكرد به يك واژه كلي اطلاق می‌شود كه فعالیت‌های مختلفي را شامل می‌شود كه سازمان از طريق اين فعالیت‌ها به دنبال ارزيابي عملکرد، افزايش قدرت رقابتي، ارتقا عملكرد و توزيع پاداش‌هاست (بهری و پاترن، 2008).

اطلاع از عوامل تأثیرگذار بر عملکرد سازمان برای مدیران بسیار مهم بوده است، زیرا این مسئله برای برداشتن قدم‌های مناسب در آغاز حائز اهمیت است. با این حال، تعریف، مفهوم‌سازی و اندازه‌گیری عملکرد کار آسانی نیست. محققان تعاریف و عقاید مختلفی در مورد عملکرد سازمانی داشته‌اند، ولی هنوز به عنوان یک مسئله‌ی جنجال‌برانگیز باقی‌مانده است (بارنی، 1991).

به‌طور خلاصه، می‌توان گفت سازمان‌ها می‌توانند با بهبود نگرش و موقعیت کاری موجب انگیزش کارکنان و افزایش دانش و مهارت انجام کار در آن‌ها شده و از طریق به‌کارگیری امکانات و فنّاوری مناسب عملکرد سازمانی را بهبود ببخشند (فلاحتی، 1390:ص 69).

برخی از دستاوردها یا نتایج سازمانی میتواند شامل موارد ذیل باشد.

اثربخشی، احتمالاً مهم‌ترین دستاوردی است که می‌توان آن را به عنوان معیاری برای دستیابی به اهداف سازمان تعریف کرد. در ارزیابی اثربخشی مهم است درجه‌ای را که اهداف فردی کارکنان، گروه‌های کاری و اهداف کلی سازمان با یکدیگر همخوانی دارند برآورد کرد؛ بنابراین، اثربخشی فرد عبارت است از درجه‌ی مشارکت فرد در دستیابی به هدف‌های سازمانی و اثربخشی گروه درجه‌ای است که هدف‌های گروه در ارتباط با نیل به هدف‌های سازمان به دست می‌آید.

کارایی، شامل سنجش یک نتیجه‌ی دلخواه در مقابل منابع استفاده شده برای دستیابی به آن نتیجه است. کارایی عبارت از نسبت ستاده­ها به داده‌ها است، یا منافع به هزینه‌ها. یک سازمان می‌تواند در نیل به هدف‌های اساسی خود اثربخش باشد و درعین‌حال، بسیار غیرکارا. یا سازمانی می‌تواند در انجام برخی امور به غیر از رسیدن به هدف‌های خود کارا باشد که در آن صورت اثربخش نیست.

مديريت ريسك، نظام و فرآيندي حرفه‌اي است كه هدف اصلي آن بهبود كيفيت تصميم‌ها در كليه سطوح بنگاه‌هاي اقتصادي به منظور افزايش ثروت سهامداران است. به طور كلي تا دهه 50 نگرش به ريسك، محدود، يك بعدي و كيفي بوده است.

ماركويتس دانشمند آمريكايي اولين كسي بود كه مقوله ريسك را كمي كرد. ماركويتس اعلام داشت كه تصميم‌ها مالي بايد براساس ريسك – بازده انجام شود و نتيجه كار او ارائه خط مقدم كارا بود. كليه نقاط روي اين خط بهينه بودند، به اين معني كه در يك سطح مشخص بازده، كمترين ريسك و در يك سطح مشخص ريسك، بيشترين بازده را نصيب سرمايه‌گذار مي‌كردند. ويليام شارپ، بتا را معرفي كرد. بتا حركت يك سهم را در مقابل حركت بازار اندازه‌گيري مي‌كند و به آن ريسك نسبي نيز گفته مي‌شود. در دهه 70، مك كالي، ديرش را معرفي كرد. ديرش نيز معياري از ريسك است كه تغييرات قيمت اوراق بهادار با درآمد ثابت را در مقابل تغيير نرخ بهره اندازه‌گيري مي‌كند. ارائه اين مدل‌ها نتوانست كليه انتظارات مديران سرمايه گذاري را برآورده كند. همچنين اندازه‌گيري ريسك در كانون توجه شركت‌ها، بانك‌ها، تحليل‌گران و سازمان‌هاي نظارتي قرار دارد. روند فزاينده جهاني شدن بازارهاي مالي و بين المللي شدن اقتصاد، درك اثر تغييرات در شرايط بازار در موقعيت بنگاه‌هاي اقتصادي بيش از پيش اهميت يافته است. نوآوري مالي و خلق ابزارهاي مالي جديد و رشد سرسام‌آور محصولات مشتقه از جنبه واحد معامله و پيچيدگي طراحي، اهميت مديريت ريسك را افزون‌تر كرده است. علاوه بر موارد فوق، ورشكستگي شركت‌ها و بانك‌هاي بزرگ در دهه 80 كه ناشي از تغيير در عوامل بازار و يا عدم توجه به عوامل بازار بود، در اين امر موثر بوده‌اند.

اهم وظايف مديريت ريسك عبارتند از:

- تعريف مديريت ريسك و هدف سازمان از اجراي برنامه‌هاي مديريت ريسك

- تعيين نقش و وظايف مدير و يا كميته مديريت ريسك

- تعيين ارتباط بين بيمه و وظايف مربوطو به دعاوي با برنامه‌هاي مديريت ريسك

- تعيين ارتباط بين مديريت توسعه فراگير و برنامه‌هاي مديريت ريسك

- جمع آوري اطلاعات مربوط به برنامه‌هاي مديريت ريسك و تعيين روشهاي مربوط به شناسايي ريسك

- تعيين مناطق پرخطر و پرحادثه و همچنين سوء مديريت‌هاي احتمالي و مقايسه آن با شاخصهاي ملي

- تعيين نحوه پوششهاي بيمه‌اي و جبران هزينه‌ها و خسارات احتمالي

- بررسي سوابق دعاوي موسسه

- اقدامات مربوط به پيشگيري از حوادث و سو‌ء استفاده‌هاي احتمالي

- پيشگيري از صدمات و خسارات و سوء استفاده‌ از مشتريان و تعيين مسئوليت‌هاي ناشي از اجراي نادرست وظايف و فعاليتها، كاهش مسئوليت كلي از طريق اجراي موثر مديريت ريسك و اجراي سيستم‌هاي دقيق نظارتي

- تعيين جايگاه دولت در پذيرش مسئوليت خسارات مالي و صدمات جانبي

طراحی معیارهای مالی سنجش عملکرد، مبتنی بر اقلام حسابداری صورت می گیرد. زیرا اقلام حسابداری با توجه به پژوهشهای متعدد دارای بار اطلاعاتی و محتوا است. طراحی معیارهای سنجش عملکرد شامل گامهای زیر است:

• تعیین متغیری که نشان دهنده اهداف مالی و اقتصادی مدیریت باشد: سود خالص، سود عملیاتی، بازده دارائیها، ارزش افزوده اقتصادی و... .
• تعریف اقلامی که در متغیر گام یک قرار می گیرد: هدف از دارائیها، کل دارائیهاست یا خالص آنها (کل دارائیها منهای کل بدیها).
• انتخاب معیار برای اقلامی که در متغیر گام یک انتخاب شده اند: دارائیها به بهای تاریخی به ارزش جاری یا ارزش فعلی بیان شوند.
• انتخاب یک هدف برای اندازه گیری عملکرد: دستیابی به یک نرخ بازده مشابه برای واحدها.
• انتخاب زمان باز خورد: گزارشات عملکرد مالی به صورت روزانه، هفتگی، ماهانه به مدیریت ارائه شود، فرایند مذکور می تواند برای شاخصهای سنتی و نوین استفاده شود.

پنج معیار در ارزیابی عملکرد سرمایه گذاری که مبتنی بر داده های تاریخی است، وجود دارد (حاتمي،1386،ص49-44)

1- بازده سرمایه گذاری (ROI).

2- سود باقیمانده .(RI)

3- بازده فروش (ROS).

4-رشد عایدی هر سهم (EPS).

5- نسبت قیمت به سود هر سهم .(P/E)

حسابرسی به معنای اعم کلمه در «بیانیه مفاهیم بنیادی حسابرسی» این‌گونه تعریف شده است: حسابرسي فرآيندي است منظم و باقاعده جهت جمع‌آوری و ارزيابي بی‌طرفانه شواهد درباره ادعاهاي مربوط به فعالیت‌ها و وقايع اقتصادي، به منظور تعيين درجه انطباق اين ادعاها با معيارهاي از پيش تعیین‌شده و گزارش نتايج به افراد ذينفع (نیک‌خواه آزاد،1379).

این تعریف به عمد به صورت جامع ارائه شده است تا انواع مختلف حسابرسی را شامل شود. برخی از عبارات این تعریف نیاز به توضیح بیشتری دارد. عبارت فرآيندي است منظم و باقاعده بر این نکته دلالت دارد که حسابرسی بر اساس برنامه‌ریزی مناسب انجام می‌شود. برنامه‌ریزی مناسب شامل جمع‌آوری و ارزیابی بی‌طرفانه شواهد است. حسابرسان باید با حفظ بی‌طرفی نسبت به جمع‌آوری و ارزیابی مربوط بودن و اعتبار شواهد بپردازند. اگر چه نوع، میزان و قابلیت اتکای شواهد در کارهای مختلف حسابرسی می‌تواند متفاوت باشد، اما جمع‌آوری و ارزیابی شواهد، بخش اعظم فعالیت‌های حسابرسان را تشکیل می‌دهد. شواهدی را که حسابرسان جمع‌آوری می‌کنند باید درباره ادعاهای مربوط به فعالیت‌ها و وقایع اقتصادی باشد. در حسابرسی، واژه ادعا معنای ویژه‌ای دارد و به اظهارات ضمنی یا صریح مدیریت اطلاق می‌شود که در قالب صورت‌های مالی، اسناد و مدارک یا سیستم‌ها تجسم می‌یابد. برای مثال، صورت‌های مالی اساسی تهیه‌شده توسط مدیران شامل چند ادعا است. از جمله مبلغی که در ترازنامه در سرفصل اموال، ماشین‌آلات و تجهیزات نشان داده می‌شود، بیانگر این است که مدیران ادعا دارند: شرکت بر این دارایی‌ها مالکیت دارد و از این دارایی‌ها در فرآیند عادی عملیات تولیدی یا خدماتی خود استفاده می‌کند و این مبلغ، بهای تمام‌شده تاریخی پس از کسر استهلاک انباشته این دارایی‌ها است. هدف حسابرسان از مقایسه شواهد جمع‌آوری شده با ادعاهای مربوط به فعالیت‌ها و وقایع اقتصادی، تعیین میزان انطباق ادعاهای مزبور با معیارهای از پیش تعیین شده است. اگر چه معیارهای مختلفی برای تعیین میزان انطباق وجود دارد، اما در تنظیم صورت‌های مالی اساسی، معمولاً معیار اصلی و مورد قبول، اصول حسابداری یا استانداردهای حسابداری است(نیک‌خواه آزاد، 1379).

در بند ۲ بخش ۲۰۰ استانداردهای حسابرسی کشور (۱۳۸۶) تأکید شده است که هدف از حسابرسی صورت‌های مالی، اظهارنظر نسبت به این موضوع است که آیا صورت‌های مالی براساس استانداردهای حسابداری تهیه شده است یا خیر.

آخرین عبارت مهم، یعنی گزارش نتایج به اشخاص ذینفع، بیانگر نوع گزارشی است که حسابرسان برای اشخاص ذینفع تهیه می‌کنند. اشخاص ذینفع می‌تواند شامل سهامداران، اعتباردهندگان، کارکنان، تأمین‌کنندگان مواد و کالا، سازمان‌های دولتی، بورس اوراق بهادار و گروه‌های دیگر باشد.